Trong sinh hoạt của người dân Nam Bộ, khi nhắc đến những người có vai vế thấp kém trong xã hội, họ thường nói vui đại khái “mấy thằng đó thuộc loại lòng tong, cá chốt bận tâm làm chi”!
 |
| Cá lòng tong phơi 1 nắng. |
Nói là vậy, nhưng nhắc đến cá lòng tong là tôi bỗng nhớ về một thuở tuổi thơ gắn liền với những bến sông, cây cầu dừa là nơi hàng ngày ngụp lặn.
Lòng tong là một loài cá nhỏ thường hay xuất hiện ở sàn nước cạnh nhà- nơi hàng ngày dùng để rửa sạch thức ăn hay rửa chén bát sau bữa cơm.
Cá lòng tong thường tụ lại đây ăn thức ăn thừa. Lòng tong có hai loại là lòng tong đá và lòng tong bay. Lòng tong đá to, có con cỡ bằng ngón tay người lớn, màu vàng sáng. Lòng tong bay nhỏ hơn, màu trắng bạc, chúng thường đi thành bầy để kiếm thức ăn.
Tuy ăn tạp nhưng có lẽ món khoái khẩu của chúng là mỡ heo, ruột vịt… người ta bắt cá lòng tong bằng chài, kéo lưới nhưng đó là việc nặng nhọc, muốn nhẹ nhàng thảnh thơi thì học theo cách của… vua nước Sở.
Nghĩa là xách cần câu ra ngồi cạnh sàn nước, lấy một nắm cám rải xuống nước, chỉ chút thôi là lập tức cá kéo đến ục như cơm sôi thấy mà ham.
Lúc này, chỉ cần chiếc cần câu với lưỡi câu loại nhỏ vừa với miệng cá, còn mồi là cơm nguội, tép, nếu ai chịu khó tìm trứng kiến vàng thì cá rất mê. Cứ bỏ mồi xuống là có cá cắn câu, còn câu được cá hay không thì cũng phải có tay nghề.
Cá lòng tong có thể chế biến thành nhiều món, nhưng trước hết phải kể đến món cá lòng tong kho tiêu. Để có những con lòng tong kho đúng điệu, trước tiên phải làm sạch cá, bỏ vào ơ rồi ướp với nước mắm ngon cùng với đường, bột ngọt sao cho vừa ăn rồi bắc lên bếp, để lửa liu riu.
Khi gần cạn nước thì cho thêm vào tóp mỡ heo, rắc chút tiêu xay lên trên mặt. Kế đến là món lòng tong chiên, có thể chiên tươi hoặc chiên bột, trước khi chiên ướp nước mắm ngon, gia vị vừa đủ rồi thả cá vào chảo mỡ lúc đang sôi.
Cả hai món lòng tong kho và chiên ăn với cơm nóng hoặc cháo trắng rất đã cái bao tử, hay nói theo kiểu Nam Bộ là “bắt cơm lắm”.
Ngoài ra, muốn dự trữ sử dụng dần thì nhiều người đem cá phơi khô. Cá lòng tong trước khi phơi khô phải được làm sạch vảy, cắt bỏ đầu, ruột, ướp mắm muối, gia vị vừa ăn rồi bỏ lên sề đem phơi.
Cá lòng tong phơi một nắng là có thể ăn được bằng cách chiên giòn hoặc chiên ngào đường ăn rất hấp dẫn.
