Trong cơ cấu giá trị xuất khẩu cá ngừ những năm gần đây, có tới hơn 50% giá trị được tạo ra từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu do khai thác trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu cho chế biến xuất khẩu và không ổn định.
Xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ và EU tăng trưởng chậm lại
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu cá ngừ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng trong tháng 5/2024, tăng 21% so với cùng kỳ. Tính lũy kế 5 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam đạt hơn 386 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ.
Trong đó các sản phẩm cá ngừ đóng hộp tăng 41%, cá ngừ chế biến khác tăng 12%, cá ngừ thịt/loin đông lạnh tăng 7% và cá ngừ tươi, đông lạnh và khô tăng gấp gần 3 lần so với cùng kỳ năm 2023.
Xuất khẩu cá ngừ sang hầu hết các thị trường đều tăng so với cùng kỳ năm 2023. Theo đó, hai thị trường lớn nhất là Mỹ, EU chiếm lần lượt 37% và 23% trong tồng xuất cá ngừ 5 tháng đầu năm 2024 của Việt Nam và ghi nhận tăng trưởng 22% và 36% so với cùng kỳ năm 2023.
Ngoài ra, xuất khẩu cá ngừ sang Israel Nga và Hàn Quốc đang tăng mạnh nhất, lần lượt là 55%, 70% và 76%…
Trong tháng 5, xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ và EU vẫn vẫn tiếp tục duy trì được đà tăng trưởng so với cùng kỳ. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng đã chậm lại so với những tháng trước chỉ đạt lần lượt là 10% và 30% trong tháng này.
Tại thị trường EU, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu sang một số thị trường chính trong tháng 5 đã chậm lại, như Đức tăng 22% và Hà Lan tăng 26%. Hiện tại chỉ có Italy tiếp tục duy trì được đà tăng trưởng cao ở mức 3 con số, tăng 224% so với tháng 5/2023.
Theo các doanh nghiệp, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang EU khó mà duy trì được tốc độ tăng trưởng này trong nửa cuối năm, khi hạn ngạch ưu đãi thuế quan đã được sử dụng hết.
“Nút thắt” trong khâu nguyên liệu
Trong cơ cấu giá trị xuất khẩu cá ngừ những năm gần đây, có tới hơn 50% giá trị được tạo ra từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu do khai thác trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu cho chế biến xuất khẩu và không ổn định.
Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp đang phản ánh khó làm giấy xác nhận nguyên liệu (S/C) nguồn nguyên liệu khai thác trong nước.
Có nhiều lý do khiến các doanh nghiệp mua nguyên liệu xong không được cấp S/C do một số vấn đề ở các khâu trước mà doanh nghiệp rất khó để biết rõ, như vấn đề xác nhận điều kiện an toàn thực phẩm tàu cá hay vấn đề tàu cá khai thác ở vùng biển không đúng quy định… Dù những tàu cá này vẫn được phép ra khơi khai thác bình thường, được kiểm tra và cho phép cập cảng bình thường.
Hay một tình trạng xảy ra trong 2-3 tháng gần đây, khá nhiều các tàu cá lắp đặt hệ thống giám sát qua mạng bưu chính viễn thông bị lỗi liên tục làm cho tàu cá mất kết nối giám sát hành trình từ 6 tiếng trở lên, có tàu mất đến 2-3 ngày, ảnh hưởng trực tiếp đến khâu làm giấy S/C của doanh nghiệp.
Từ thực tế trên, các tỉnh và địa phương cần triển khai tốt và kịp thời việc xác nhận điều kiện an toàn thực phẩm tàu cá, cảng cá theo quy định cũng như thực hiện nghiêm việc cho phép xuất bến-cập bến của tàu cá khi không đủ các điều kiện như pháp luật đã quy định;…
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét sửa đổi quy định để có thể cấp giấy xác nhận nguyên liệu S/C ngay cho doanh nghiệp khi đã hoàn thành việc bốc dỡ nguyên liệu từ tàu cá có sự giám sát của nhân viên cảng về chủng loại, khối lượng… tại cảng cá; có hướng dẫn, chỉ đạo việc giải quyết giấy S/C cho những trường hợp tàu cá bị mất kết nối do lỗi của nhà cung cấp dịch vụ được xác nhận.
Vasep cho rằng, nếu những bất cập này được tháo gỡ, năm 2024 ngành cá ngừ Việt Nam sẽ có cơ hội quay lại mốc tỷ USD.
